تعویض دریچه قلب یکی از مهم‌ترین جراحی‌های قلب است که نیازمند مراقبت دقیق در دوران نقاهت برای بهبود عملکرد قلب و پیشگیری از عوارض احتمالی است.
در این مطلب، جزئیات بیشتری درباره تمامی جنبه‌های مراقبتی پس از این عمل ارائه شده است.
شما با رعایت این 8 نکته می توانید به خوبی مراقبت های بعد از عمل تعویض دریچه قلب را انجام دهید.
مراقبت‌های اولیه بعد از عمل تعویض دریچه قلب
این مراقبت ها موارد زیر را شامل می شوند:
بستری در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU)
- پس از جراحی، بیمار برای 24 تا 48 ساعت در ICU نگهداری می‌شود تا وضعیت قلب، تنفس و دیگر علائم حیاتی او به دقت پایش شود.
- معمولاً در این مرحله لوله‌های تنفسی و کاتتر برای تخلیه مایعات اضافی استفاده می‌شود.
- پزشک از طریق مانیتورینگ مداوم، ضربان قلب و فشار خون را کنترل می‌کند.
ترخیص از ICU و انتقال به بخش عمومی
- زمانی که علائم حیاتی تثبیت شدند، بیمار به بخش عمومی منتقل می‌شود.
- در این مرحله آموزش‌هایی درباره نحوه تنفس عمیق، تمرینات تنفسی و حرکت‌های سبک به بیمار داده می‌شود.
داروهای تجویزی بعد از عمل تعویض دریچه قلب
ضد انعقادها
- در بیمارانی که دریچه مصنوعی مکانیکی دریافت کرده‌اند، استفاده از داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین الزامی است.
- پزشک از طریق آزمایش خون (PT/INR) سطح دارو را تنظیم می‌کند.
نکته: بیمار باید از مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین K (مانند اسفناج، کلم بروکلی) با احتیاط استفاده کند، زیرا بر عملکرد وارفارین تأثیر می‌گذارد.
آنتی‌بیوتیک‌ها و پیشگیری از اندوکاردیت(خطر عفونت دریچه)
- در هنگام مراجعه به دندانپزشک یا انجام برخی پروسیجرهای پزشکی، مصرف آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه طبق دستور پزشک ضروری است.
- آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری از عفونت دریچه قلب تجویز می‌شود.
در مواردی که تعویض دریچه قلب بدون نیاز به عمل باز انجام می‌شود (مانند روش TAVI)، مصرف آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری از اندوکاردیت و مراقبت از سلامت دهان همچنان ضروری است.
بهبود فعالیت بدنی بعد از عمل تعویض دریچه قلب
بازتوانی پس از جراحی تعویض دریچه قلب یکی از مهم‌ترین مراحل برای بازگشت به زندگی عادی و حفظ سلامت قلب است.
برنامه حرکتی مناسب، به بهبود سریع‌تر، پیشگیری از عوارض و افزایش کیفیت زندگی کمک می‌کند.
در ادامه روند پیشنهادی برای بهبود فعالیت‌های بدنی پس از این عمل آمده است:
روزهای اول پس از عمل (1 تا 3 روز ابتدایی)
- حرکت‌های ملایم در تخت: از روز اول، بیمار باید به آرامی در تخت حرکت کند (مانند نشستن یا خم کردن پاها)، تا گردش خون بهتر شود و از لخته شدن خون جلوگیری گردد.
- تمرینات تنفسی: انجام تنفس عمیق و استفاده مرتب از اسپیرومتر تشویقی برای پیشگیری از عفونت‌های ریوی و افزایش ظرفیت ریه‌ها بسیار ضروری است.
- نشستن و ایستادن با کمک: پرستاران یا فیزیوتراپیست‌ها معمولاً در روز دوم یا سوم بیمار را برای نشستن کنار تخت و ایستادن کمک می‌کنند.
هفته اول تا دوم
- راه رفتن‌های کوتاه و منظم: بیمار باید در ابتدا با کمک دیگران، روزانه چند مرتبه در راهرو یا منزل راه برود. به‌تدریج می‌توان زمان و مسافت را افزایش داد.
- خودداری از فشار روی قفسه سینه: از بلند کردن اجسام، خم شدن ناگهانی، فشار آوردن هنگام دفع یا عطسه با دهان بسته پرهیز شود.
- مراقبت از زخم: رعایت بهداشت ناحیه جراحی و گزارش هرگونه تورم، قرمزی یا ترشح غیرعادی به پزشک اهمیت دارد.
هفته سوم تا ششم
- افزایش تدریجی فعالیت بدنی: در این مرحله، بیمار می‌تواند پیاده‌روی را به‌صورت منظم و با زمان بیشتر ادامه دهد. فعالیت‌ها باید بدون احساس تنگی نفس یا خستگی شدید انجام شود.
- بازگشت محدود به کارهای سبک روزمره: کارهایی مانند تهیه غذا، خواندن، کارهای سبک خانه با نظر پزشک مجاز است، اما هنوز باید از رانندگی یا کارهای سنگین پرهیز شود.
- تداوم تمرینات تنفسی و فیزیوتراپی: اگر توصیه شده، باید طبق برنامه ادامه پیدا کند.
بازگشت به فعالیت‌های روزمره (6 تا 12 هفته پس از عمل)
- بازگشت تدریجی به زندگی روزمره: بسیاری از بیماران می‌توانند در این مرحله با نظر پزشک به فعالیت‌های معمول مانند خرید، پیاده‌روی در پارک، یا دیدار با دوستان برگردند.
- رانندگی و بلند کردن اجسام: رانندگی، ورزش‌های سنگین، و بلند کردن اجسام بیش از 2 تا 5 کیلوگرم فقط با تأیید پزشک امکان‌پذیر است.
- ورزش‌های مناسب: فعالیت‌هایی مثل پیاده‌روی منظم، دوچرخه‌سواری سبک یا ورزش‌های درون آب (آب‌درمانی) با نظر پزشک یا فیزیوتراپیست توصیه می‌شود.
رژیم غذایی مناسب بعد از عمل تعویض دریچه قلب
رعایت رژیم غذایی سالم پس از جراحی قلب، نقش کلیدی در بهبود سریع‌تر، کاهش احتمال عوارض قلبی و حفظ سلامت عمومی بدن ایفا می‌کند.
هدف اصلی از تغذیه در این دوره، کاهش بار قلب، کمک به ترمیم بافت‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن است.
کاهش مصرف نمک و چربی‌های اشباع
نمک زیاد باعث افزایش فشار خون و احتباس مایعات در بدن می‌شود، که می‌تواند فشار اضافی به قلب وارد کند. توصیه می‌شود:
- در تهیه غذا از نمک بسیار کم استفاده شود.
- از مصرف کنسروها، غذاهای فراوری‌شده، پنیرهای شور و سس‌های آماده پرهیز شود.
- به جای نمک، از سبزیجات معطر خشک، سیر، آب‌لیمو، یا زردچوبه برای طعم‌دهی استفاده شود.
چربی‌های اشباع (مانند کره، خامه، دنبه، گوشت قرمز پرچرب) می‌توانند سطح کلسترول بد (LDL) را افزایش داده و خطر تنگی مجدد عروق را بالا ببرند.
برای حمایت از سلامت قلب:
- به جای آن‌ها از روغن‌های گیاهی سالم مانند روغن زیتون، روغن کانولا و روغن آووکادو استفاده کنید.
- مصرف ماهی‌های چرب مثل سالمون، قزل‌آلا یا ساردین دو بار در هفته توصیه می‌شود.
- مغزها و دانه‌ها (مانند بادام، گردو، تخم کتان) در حد تعادل منابع خوبی از چربی‌های مفید هستند.
تأمین مواد مغذی ضروری
بدن پس از عمل جراحی به پروتئین کافی نیاز دارد تا بافت‌های آسیب‌دیده ترمیم شوند و سیستم ایمنی قوی بماند. منابع سالم پروتئین عبارت‌اند از:
- گوشت مرغ بدون پوست
- ماهی تازه یا بخارپز
- تخم‌مرغ (در حد تعادل)
- حبوبات (مانند عدس، نخود، لوبیا) و محصولات سویا
کاهش تحرک و مصرف برخی داروهای قلبی ممکن است منجر به یبوست شود. برای حفظ سلامت گوارشی:
- روزانه میوه‌های تازه (مانند سیب، گلابی، آلو) مصرف کنید.
- سبزیجات بخارپز یا خام را در وعده‌های غذایی بگنجانید.
- غلات کامل مانند جو دوسر، نان سبوس‌دار و برنج قهوه‌ای مصرف شود.
نوشیدن آب کافی برای حفظ عملکرد کلی بدن و جلوگیری از خشکی پوست و دهان ضروری است، اما در برخی بیماران (به‌ویژه با سابقه نارسایی قلبی)، محدودیت مصرف مایعات توصیه می‌شود. بنابراین:
- مقدار مصرف آب را با مشورت پزشک تنظیم کنید.
- از نوشیدنی‌های شیرین، پرکافئین یا گازدار اجتناب کنید.
- چای کمرنگ یا دمنوش‌های گیاهی در حد اعتدال مفید هستند.
مدیریت روانی و عاطفی بعد از عمل تعویض دریچه قلب
بسیاری از بیماران پس از جراحی، احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند.
صحبت با اعضای خانواده یا گروه‌های حمایتی می‌تواند مفید باشد.
استفاده از روش‌های کاهش استرس مانند: مدیتیشن، یوگا، یا تمرینات تنفسی نیز توصیه می‌شود.
اگر بیمار دچار تغییرات روحی شدید مانند احساس بی‌ارزشی یا کاهش انگیزه شد، مراجعه به روانشناس متخصص ضروری است.
پیگیری‌های منظم پزشکی بعد از عمل تعویض دریچه قلب
این پیگیری ها موارد زیر را شامل می شود:
ویزیت‌های دوره‌ای
اولین ویزیت پس از ترخیص معمولاً 2 تا 3 هفته بعد انجام می‌شود. پس از آن، ویزیت‌ها بر اساس نظر پزشک تنظیم می‌شود.
بررسی عملکرد قلب
آزمایشات دوره‌ای مانند اکوکاردیوگرافی و نوار قلب برای بررسی عملکرد دریچه و سلامت قلب ضروری است.
آزمایش‌های خون
برای بیمارانی که داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند، انجام آزمایش‌های منظم PT/INR الزامی است.
سبک زندگی سالم بعد از عمل تعویض دریچه قلب
ترک دخانیات و الکل
سیگار کشیدن یا مصرف الکل می‌تواند روند بهبودی را مختل و خطر عوارض قلبی را افزایش دهد.
کنترل وزن و ورزش
اضافه وزن می‌تواند فشار بیشتری به قلب وارد کند. برنامه غذایی مناسب و فعالیت بدنی ملایم به حفظ وزن ایده‌آل کمک می‌کند.
مدیریت فشار خون و دیابت
فشار خون بالا و دیابت کنترل نشده می‌توانند به دریچه و قلب آسیب بزنند. استفاده از دستگاه‌های مانیتورینگ در منزل توصیه می‌شود.
علائم هشداردهنده بعد از عمل تعویض دریچه قلب
- درد ناگهانی قفسه سینه که به دست یا فک کشیده می‌شود.
- تنگی نفس شدید یا احساس خفگی.
- تب مداوم که ممکن است نشانه عفونت باشد.
- تورم پاها یا افزایش ناگهانی وزن.
- ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب شدید.
روند بهبودی پس از تعویض دریچه قلب نیازمند صبر، رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی، و سبک زندگی سالم است.
هماهنگی مستمر با پزشک و پایبندی به دستورات دارویی و تغذیه‌ای به بهبود سریع‌تر و کاهش خطر عوارض کمک می‌کند.
